De stille crisis van een overspannen samenleving

Er voltrekt zich een stille crisis
niet van ziekte maar van uitputting.

Niet alleen in ziekenhuizen of verpleeghuizen,
maar in huiskamers, op werkvloeren, in mensen zelf.

We hebben een land gebouwd op zelfredzaamheid
alsof ieder mens zijn eigen vangnet is.
Maar dat vangnet is dunner geworden dan ooit.

Niet omdat mensen niet meer wíllen zorgen,
maar omdat ze het niet meer kunnen
binnen de grenzen die het systeem stelt
een systeem dat efficiëntie boven nabijheid is gaan stellen.

De werkelijkheid achter de cijfers

In het AD stond het zwart op wit:
mantelzorg hoort nu bij de top tien oorzaken van privé-stress.

Dat is geen toeval.
We zijn een samenleving geworden waarin iedereen moet dragen,
maar bijna niemand nog wordt gedragen.

De zorg is vol.
De wachtlijsten zijn lang.
Gemeenten uitgeput.
En de mensen die tussen wal en schip vallen
dat zijn wij allemaal.

Want vroeg of laat
wordt ieder mens mantelzorger.
Als kind, partner, ouder, vriend of collega.
En het systeem dat we gebouwd hebben,
is daar niet op ingericht.

Niet omdat het kwaadwillend is
maar omdat het gebouwd is op een economisch mensbeeld
één dat zorg ziet als kostenpost,
productiviteit als maatstaf van waarde
en menselijke nabijheid als verliespost
in de Excel van de efficiëntie.

Een model dat alles beloont wat meetbaar is
en alles wat wezenlijk is — aandacht, tijd, nabijheid —
onzichtbaar maakt.

De paradox van onze tijd

We hebben autonomie verheven tot hoogste goed,
en afhankelijkheid tot persoonlijk falen verklaard.

Maar het menselijk lichaam kent die logica niet.
Ons zenuwstelsel kent geen zelfredzaamheid.
Het reguleert zich niet in isolatie
maar kalmeert in nabijheid:
in co-regulatie, in veiligheid.

Dat is geen poëzie.
Dat is fysiologie.

De mens is biologisch ontworpen voor wederkerigheid.
We functioneren niet als eiland
maar als netwerk van zenuwstelsels
emotioneel en fysiek met elkaar verweven.

En juist dat vergeten we:
in beleid, in organisaties,
in hoe we leren, werken en herstellen.

De stille crisis in de praktijk

We hebben zorg uitbesteed aan systemen
maar vergeten dat zorg begint in mensen.

We hebben verantwoordelijkheden verdeeld
maar verbondenheid niet georganiseerd.

We hebben beleid gemaakt
maar te weinig ruimte behouden voor menselijkheid.

En dus lopen we nu vast in onze eigen logica.
Niet omdat het systeem stuk is
maar omdat het gebouwd is op een verkeerd mensbeeld.

Een mens die altijd veerkrachtig moet zijn.
Productief, beschikbaar, autonoom.
Tot hij breekt.

En dan noemen we het burn-out, depressie of mantelzorgbelasting.
Maar het is één en dezelfde diagnose:
een samenleving die haar eigen draagkracht overschrijdt.

Voor wie nu al overloopt:
dit is niet jouw zwakte.
Dit is een systeem dat niet meer klopt.

De kern van preventie

Echte preventie gaat niet over protocollen of campagnes.
Het gaat over cultuur.
Over relaties.
Over de vraag of mensen zich veilig voelen om kwetsbaar te zijn.

Preventie begint niet bij beleid
maar bij micro-momenten tussen mensen:

Een werkgever die vraagt: “Hoe gaat het écht?”
Een collega die even overneemt.
Een kind dat leert wat herstel is.
Een gemeente die ziet dat iemand overloopt
vóórdat het te laat is.

Want ook zorgverleners kunnen pas dragen
als ze zelf gedragen worden.

Preventie is geen taak van de overheid alleen.
Het is een collectieve vaardigheid
van gezinnen, scholen, bedrijven, buurten.

Zorg is geen instituut.
Zorg is wat er gebeurt
wanneer mensen elkaar zien,
vóórdat iemand omvalt.

Wat er nu moet veranderen

De oplossing vraagt geen nieuwe hervorming,
maar een ander mensbeeld.

Van red jezelf → naar we dragen samen.
Zelfredzaamheid kan alleen bestaan binnen wederkerigheid.
We moeten opnieuw leren ontvangen, niet alleen geven.

Van overleven → naar herstel.
Herstel is geen luxe: het is infrastructuur.
Werkgevers, scholen en zorginstellingen
moeten herstelruimte net zo vanzelfsprekend inbouwen als werktijd.

Van beleid → naar menselijkheid.
Niet nog meer regels maar meer vertrouwen.
Niet nog meer controle, maar meer relatie.

Van wantrouwen → naar verbinding.
Mensen bloeien niet in toezicht, maar in nabijheid.
En dat begint niet in Den Haag,
maar aan de keukentafel.

De waarheid die we moeten durven dragen

We zijn allemaal mantelzorgers.
Of we het nu weten of nog niet.

Want zorgen hoort bij het leven.
En wat we nu zien gebeuren,
is dat de samenleving waarin we leven
het leven zelf niet meer aan kan.

Als we blijven doen alsof iedereen het alleen moet kunnen,
verliezen we niet alleen onze zorg,
maar ook onze menselijkheid.

Want de maat van een beschaving
is niet hoeveel zij produceert,
maar hoeveel zij kan dragen
en hoe zacht ze draagt.

De toekomst van de zorg begint niet met geld of beleid,
maar met bewustwording.
Met de moed om afhankelijkheid weer te zien als iets menselijks.
En met het besef
dat zorgen niet de last is die we dragen,
maar de draad die ons met elkaar verbindt.